Nguyễn Khuyến là người đã có công đưa văn học trở về với cội nguồn dân tộc, với cuộc sống thường nhật của người dân quê nghèo, lam lũ,… tạo nên những tác phẩm giàu tính cách tân và có giá trị trường tồn. quốc gia Có thể nói Nguyễn Khuyến là nhà thơ của dân chơi cảnh Việt Nam. Có nhiều nhà thơ tả cảnh phố thị, nhưng Tác phẩm của Nguyễn Khuyến là nổi bật nhất. Đặc biệt trong tác phẩm “Thu Cuội” thiên nhiên được cho là đỉnh cao của văn học Việt Nam.
nước lạnh sạch từ ao được thu thập,
Một chiếc thuyền đánh cá nhỏ teo tóp.
Làn sóng xanh theo những con sóng hơi nhấp nhô,
Lá vàng trước gió.
Mây trôi trên bầu trời xanh,
Rặng tre quanh co vắng bóng người.
Những chiếc gối, những cái ôm không thể tồn tại lâu,
Cá ở đâu dưới chân vịt.
“Thu điếu” được viết theo thể thơ bảy chữ tám chữ, mang đậm chất thơ cổ, mùa thu hiện lên với đầy đủ phẩm chất đạo đức và chân quê giản dị của Việt Nam. Hai câu đầu là gợi ý đầu tiên về vùng quê Bắc Bộ:
nước lạnh sạch từ ao được thu thập,
Một chiếc thuyền đánh cá nhỏ teo tóp.
Nhà thơ chọn hình ảnh ao thu làm đầu tiên miêu tả. Vào mùa thu miền Bắc là cái se lạnh buổi sớm, giao hòa giữa mùa hè oi bức và mùa đông lạnh giá. Ở đây nhà thơ dùng tính từ “se lạnh” để miêu tả cái lạnh mùa thu, se se lạnh. Ngoài ra, tính từ “ở đây lạnh lẽo” còn được dùng để miêu tả cảnh vật vắng vẻ, ao thu vắng lặng không lối đi. Tính từ “ánh sáng” đã biến đổi hoàn toàn độ trong của nước, đồng thời mang lại sự trong lành, bất động và tĩnh lặng của mặt ao. Hai tiếng “eo” được gieo vào câu làm cho cảm giác se lạnh, tĩnh lặng của không gian thêm trọn vẹn, đồng thời gợi không gian nhỏ bé của cái ao.
Trong ao thu se lạnh, hình ảnh con thuyền hiện ra:
Một chiếc thuyền đánh cá nhỏ teo tóp
Con đò là hình ảnh đặc trưng của làng quê Bắc Bộ, hình ảnh con đò rong chơi dưới ao, em bé vừa gọi vừa gợi tả sự yên bình, đồng thời làm giảm đi không gian vơi đi sự hiu quạnh. Số lượng từ “dơi” độc đáo kết hợp với từ “tèo” làm cho chiếc thuyền càng nhỏ hơn, giống như lặn xuống một điểm trong ao cũng nhỏ xíu, trong suốt đến đáy.
Cả hai câu thơ đều cho thấy khả năng sử dụng từ cao trào của nhà thơ khi câu thơ đang mở ra không gian vô tận cho chúng ta, khi không gian ngày càng thu hẹp và sự cô đơn đến tuyệt đối. Nhà thơ chỉ chọn một số hình ảnh mùa thu tiêu biểu để miêu tả:
Làn sóng xanh theo những con sóng hơi nhấp nhô,
Lá vàng trước gió.
Các tính từ được sử dụng đều chỉ âm điệu trầm lắng, dù là âm thanh nhỏ nhất dường như cũng được đôi tai tinh tường của nhà thơ thu vào. Thơ ảnh hưởng đến thị giác và xúc giác. Hình ảnh sóng biếc trong làn sương mờ ảo như vẽ nên một khung cảnh mùa thu êm đềm, thơ mộng, đồng thời khiến người đọc có cảm giác se lạnh trong chính làn hơi nước. Đó là chuyển động “hơi co lại” của sóng, sự đung đưa nhẹ nhàng của những chiếc lá đó, sự mong manh nhấp nhô của hơi nước trên mặt ao.
Hai câu thơ tương phản rất rõ, các sự vật liên quan chặt chẽ với nhau, gió tung sóng vỗ, lá rơi. Các tính từ và phó từ “bic”, “ti”, “vàng”, “hiền”, “vèo” được sử dụng hợp lý, giàu chất tạo hình, vừa tạo hình ảnh có màu sắc nhã nhặn, vừa có sắc xanh có vàng. Hình ảnh chiếc lá vàng đặc trưng cho mùa thu, Xuân Diệu đã có những câu thơ như thế này:
Mùa thu đang tới! Mùa thu đang tới
Với những bông mai mờ được dệt bằng lá vàng
Nay nó xuất hiện trở lại như một nét chấm phá đặc biệt trong thơ Nguyễn Khuyến
Hai câu thơ tiếp theo tiếp tục tả cảnh mùa thu thanh bình và đẹp đẽ:
Mây trôi trên bầu trời xanh,
Ngõ tre quanh co vắng.
Điểm nhìn của nhà thơ liên tục thay đổi từ gần đến xa để thu trọn vẹn cảnh sắc mùa thu hữu tình. Bầu trời mùa thu trong xanh, rộng lớn. Những đám mây, những đám mây nhẹ nhàng bồng bềnh. Không khí, yên tĩnh, yên tĩnh và êm ái. Không một bóng người đi qua con đường làng dẫn vào các ngõ: ngõ tre quanh co vắng bóng người. Absentee có nghĩa là rất yên tĩnh không có một âm thanh nào, nó cũng gợi ra sự cô đơn và trống trải. Chính nhà thơ đã từng viết:
Nhiều dặm như vậy, ngõ ở đâu?
Thuyền của ai đang đợi ở đây?
Nhà thơ đã rất thành công khi miêu tả mùa thu miền Bắc bằng cảm nhận của nhà thơ, mùa thu nhìn dưới con mắt của nhà thơ không mang vẻ tầm thường của trần gian mà giống như một thiên đường ở xứ sở cổ tích.
Trong hai câu thơ cuối hình ảnh một con người hiện lên:
Tựa vào một chiếc gối, không mất nhiều thời gian,
Cá di chuyển ở đâu dưới chân vịt?
Câu cá mùa thu, không có thú vui tao nhã nào hơn thế. Vẫn ở một nơi rất yên tĩnh, tiếng cá vọng vào ao hồ càng làm nổi bật sự cô đơn, trống trải của chính nhà thơ. Chợt tỉnh giấc vì tiếng cá vỗ rì rào dưới chân vịt. Người đánh cá dường như đang cuốn hồn mình vào một giấc mơ mùa thu.
Trong sự tịch mịch tĩnh lặng ấy, chúng ta có thể nghe thấy âm thanh của cuộc sống tĩnh lặng, âm thanh tĩnh lặng của tâm hồn ngư dân, dù có thể là gì, không có sự xáo trộn ở chốn quan trường. Người và cảnh như hòa làm một, như có một mối liên hệ đặc biệt mà chỉ có nhà thơ mới cảm nhận được.
Không sai khi cho rằng Nguyễn Khuyến là nhà thơ của dân chơi cảnh Việt Nam. Hơi thở cuộc sống của Bắc Bộ đọng lại trong những vần thơ, đẹp đẽ và đầy nghĩa tình. Nguyễn Khuyến đã phục dựng thơ trong hồn thiên nhiên.
bãi cỏ
.
