Đến giữa năm 1972, tỉnh Quảng Trị được giải phóng và sau đó, ngày 27/1/1973, Hiệp định Paris được ký kết; với mục đích tạo thuận lợi các hoạt động ngoại giao, tiếp tục lãnh đạo cách mạng tiến tới thắng lợi hoàn toàn, Chính phủ CMLTCHMNVN quyết định chọn vùng đất thuộc thôn Tân Hòa (nay là thị trấn Cam Lộ), huyện Cam Lộ, Quảng Trị, đặt trụ sở làm việc. Từ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, tàu biển chở vật liệu xây dựng như: Xi măng, khung sườn bằng sắt, tốn, ván vào và 500 công nhân của Công ty Xây dựng số 8 tỉnh Nghệ An lúc bấy giờ, do hai Thứ trưởng Bộ Xây dựng trực tiếp đôn đốc thi công suốt 25 ngày đêm, đã nhanh chóng hoàn tất công trình đưa vào sử dụng đúng vào ngày 6/6/1973, kỷ niệm lần thứ tư ngày thành lập Chính phủ CMLTCHMNVN.

Khu trụ sở Chính phủ CMLTCHMNVN được xây dựng bao gồm 2 khu độc lập, trong đó khu A với 2 nhà làm việc của Chính phủ và Bộ Ngoại giao, 1 nhà ăn; còn khu B gồm 5 dãy nhà, trong đó có 2 nhà khách làm nơi lưu trú của các Đại sứ, 3 nhà còn lại là nơi làm việc, ăn nghỉ của các thành viên đi theo Đại sứ các nước, phóng viên báo chí, các nhân viên, cán bộ của Chính phủ...

 

Phòng khách

Song, tại khu di tích Chính phủ CMLTCHMNVN ngày nay chỉ có Nhà làm việc của Chính phủ và nhà nghỉ của các Đại sứ; còn lại những dãy nhà khác chỉ là nền móng và bia đá ghi dấu. "Nhà làm việc của Chính phủ và nhà nghỉ của các Đại sứ được Bộ VHTT (cũ) đầu tư tôn tạo phục dựng cách đây khoảng 4 năm" .

Sau năm 1975, khi Chính phủ CMLTCHMNVN kết thúc vai trò lịch sử của mình thì trụ sở được chuyển giao cho cơ quan dân sự quản lý. Không may, vào tháng 9/1985, bão số 8 đã tàn phá và đã hủy hoại hoàn toàn công trình... khi phục dựng lại kiến trúc và vật liệu xây dựng các ngôi nhà vẫn đảm bảo đúng nguyên gốc công trình được làm từ ban đầu. Ngay cả nội thất và đồ dùng bên trong nhà cũng như xưa, không có gì thay đổi...

Gian giữa của nhà Chính phủ là phòng giao tế, nơi tổ chức đại lễ ngoại giao, cũng là nơi Đại sứ các nước đến trình Quốc thư đặt quan hệ ngoại giao với Chính phủ CMLTCHMNVN. Anh Chức kể rằng, sau khi chuyển giao cho cơ quan dân sự quản lý, rồi bị bão số 8 tàn phá, dường như hiện vật tại trụ sở Chính phủ CMLTCHMNVN đã bị thất lạc và hư hỏng; chỉ còn hai chiếc quạt điện là hiện vật gốc. Từ những bức ảnh tư liệu đen trắng mờ nhạt, rồi lần theo lời kể của từng nhân chứng, Trung tâm Di tích - Danh thắng Quảng Trị đã giao nhiệm vụ cho các cán bộ, nhân viên thiết kế lại mẫu, tìm lại các cơ sở sản xuất đồ dùng trang trí nội thất ở Hà Nội để phục chế nguyên gốc các hiện vật, trong đó có những tấm thảm, bục gỗ, lọ hoa; những chậu cây, bàn tiếp khách, bàn làm việc, giường ngủ... của Chủ tịch Hội đồng cố vấn Nguyễn Hữu Thọ ở các gian bên phải và bên trái căn nhà.

Ngay tại gian giữa của nhà Chính phủ cũng đã diễn ra sự kiện quan trọng, đó là vào ngày 6/6/1973, Chính phủ CMLTCHMNVN làm lễ ra mắt nhân dân trong buổi mít tinh long trọng, trước sự chứng kiến của đại biểu 19 nước anh em bầu bạn tới dự và trình Quốc thư, cùng đông đảo phóng viên báo chí trong và ngoài nước. Vào cuối năm 1973, tại gian phòng cũng đã đón đồng chí Fidel Castro - Chủ tịch Đảng Cộng sản Cuba; đồng chí Jorger Marsel - Bí thư Đảng Cộng sản Pháp và nhiều đồng chí lãnh đạo các nước anh em tới thăm, cổ vũ nhiệt tình cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân miền Nam...

Chủ tịch Fidel Castro ở Quảng Trị năm 1973

Trong gian phòng trưng bày của khu di tích trụ sở Chính phủ CMLTCHMNVN ghi nhận có hơn 40 nước cử Đại sứ đến trình Quốc thư đặt quan hệ ngạo giao và nhiều đoàn đại biểu quốc tế đến thăm. Và, cũng còn đây sắc luật khen thưởng nhân dân và cán bộ có công với cách mạng, cũng như những hình ảnh đoàn đại diện của Chính phủ CMLTCHMNVN đi thăm và đặt quan hệ ngoại giao với các nước anh em, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ cuộc chống Mỹ cứu nước của quân và dân ta, tạo thêm vị thế Chính phủ trên trường quốc tế...

Từ khi ra đời, nó đã tập hợp được các lực lượng dân chủ xung quanh Chính phủ để tiến hành cuộc cách mạng đòi dân chủ và độc lập ở Miền Nam. Lần đầu tiên trong vùng giải phóng, Chính phủ Cách mạng lâm thời đã có trụ sở chính thức để làm việc, đặt quan hệ ngoại giao với tất cả các nước trên thế giới, đại diện cho nhân dân miền Nam nói lên tiếng nói của mình. Chính phủ CMLTCHMN Việt Nam với những chiến lược, sách lược nhạy bén, sáng suốt đã lãnh đạo nhân dân miền Nam đấu tranh đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác; đưa cuộc kháng chiến thần thánh chống đế quốc Mỹ của nhân dân Miền Nam đến thắng lợi hoàn toàn.